آیا می دانید IVF یک روش مطمئن برای درمان ناباروری است؟

یکی از رویاهای بزرگ هر زوجی داشتن فرزند و تجربه حس شیرین پدر و مادر شدن است. حال در این بین بسیاری از زوج ها در رسیدن به این رویا با مشکلاتی مواجه می شوند و پس از چند بار تلاش برای فرزند آوری و عدم موفقیت دچار ترس و نگرانی هایی می شوند. ناباروری یکی از مشکلات مهمی است که این روزها زندگی بسیاری از زوجین را تحت تاثیر قرار داده است. طبق آمار منتشر شده حدود 15 تا 20 درصد زوج ها با مشکلات ناباروری درگیر هستند. اما امروزه با روش های بسیاری می توانیم این مشکل را درمان کنیم. با ما همراه باشید تا در این مقاله درباره ی مشکلات‌، علت ها و درمان ناباروری در بانوان و آقایان صحبت کنیم.

نازایی چیست؟

طبق آمار به طور طبیعی حدود 73 الی 80 درصد از زوج ها پس از 6 ماه و 85 الی 90 درصد زوج ها بعد از 12 ماه رابطه جنسی محافظت نشده باردار می شوند. اما زمانی که زوجین بعد از 12 ماه اقدام به بارداری، با مشکل مواجه شده و موفق به بارداری نشوند برای زوجین ناباروری در نظر گرفته می شود.

در گذشته بسیاری از افراد بر این باور بودند که ناباروری تنها از سوی بانوان بوده ولی امروزه با نتایج به دست آمده از تحقیقات مشخص شده است که عامل ناباروری در زوج های نابارور حدود 40 درصد خانم ها، 40 درصد آقایان و 20 درصد هر دو زوج می باشند.

علت ناباروری چیست؟

برای باروری موفق باید تمام مراحل تخمک گذاری و باروری به درستی انجام شود. این روند نیاز به تولید اسپرم کافی و سالم و همچنین تخمک سالم دارد تا تخمک توسط اسپرم بارور شود. اگر هر یک از این مراحل به درستی انجام نشود باروری صورت نمی گیرد. در ادامه به علت ناباروری در مردان و زنان می پردازیم.

ناباروری در مردان

عوامل بسیار زیادی در مردان می تواند باعث ناباروری آن ها باشد. بسیاری از بیماری ها مانند اختلال توانایی جنسی می تواند از دلایل ناباروری در مردان به شمار آید. یکی از شرایط لازم برای باروری داشتن رابطه جنسی به صورت منظم است. در ادامه برخی دیگر از موارد ناباروری در مردان را بیان می کنیم.
1- انجام برخی از جراحی ها بر روی بیضه باعث نزول آن ها و بیماری وارکیسول می شود. که این بیماری یکی از شایعترین علت های ناباروری در مردان می باشد.
2- وجود اختلالات ژنتیکی
3- مصرف برخی از داروها مانند استروئیدهای آنابوتیک
4- مصرف داروهای حاوی استروژن
5- ابتلا به برخی از بیماری ها مانند سرطان
6- داشتن اضافه وزن بیش از حد
7- تعداد کم و ناکافی اسپرم
8- عدم بلوغ و کاهش حرکت اسپرم
9- استفاده از لباس های تنگ به خصوص به مدت طولانی
10- مصرف برخی از داروهای بدنسازی

ناباروری در زنان

ناباروری در زنان نیز عوامل مختلفی دارد که در ادامه به این عوامل می پردازیم.

1- سن

یکی از عوامل تاثیر گذار در بارداری سن بانوان است. در بانوان که با افزایش سن تعداد و کیفیت تخمک ها کاهش یافته و در نتیجه قدرت باروری نیز کاهش پیدا می کند. کاهش تخمک ها در اواسط سن 30 سالگی بیشتر می شود و طبق نتایج به دست آمده یک سوم خانم های بالای 35 سال در اقدام به بارداری دارای مشکلاتی هستند.

2- اختلالات تخمک گذاری

به طور طبیعی اختلالات و مشکلات در تخمک گذاری بر روی توانایی باردار شدن خانم ها تاثیر می گذارد زیرا بارداری طبیعی در فرایند تخمک گذاری طبیعی به وجود می آید. زمانی که در خانم ها تخمک گذاری به اندازه کم و یا اصلا اتفاق نیافتد خانم دچار اختلالات تخمک گذاری می باشد. طبق تحقیقات انجام شده در بررسی علت های ناباروری از هر 4 زوج نابارور 1 زوج دارای اختلالات تخمک گذاری هستند. اختلالات تخمک گذاری معمولا در اثر پر کار و یا کم کار بودن تیروئید، سندرم تخمدان پلی کیستیک، تنبلی تخمدان و اختلال عملکرد هیپوتالاموس به وجود می آید.

3- اختلالات مربوط به لوله های فالوپ

در برخی موارد ممکن است دلایلی مانند ابتلا به عفونت های مقاربتی، جراحی و یا بسیاری دلایل دیگر باعث آسیب به لوله های فالوپ در بانوان شود. لوله های فالوپ همان لوله های رحمی هستند که در حد فاصل بین تخمدان ها و رحم قرار دارند. این آسیب های وارده به لوله ها می تواند مانع از رسیدن اسپرم ها به تخمک و یا در صورت لقاح مانع از عبور تخمک بارور به سمت رحم شود.

4- اختلالات هورمونی

اختلالات و نوسانات هورمون ها بر روی چرخه قاعدگی مانند قطع ناگهانی قاعدگی، بر تخمک گذاری و باروری تاثیر گذار است. که در صورت بروز اختلال در هورمون ها باعث اختلال در تخمک گذاری نیز می شود. اختلال در هورمون ها ممکن است دلایل بسیاری داشته باشد که در ادامه برخی از آن ها را بیان می کنیم.

• اختلال در عملکرد هیپوتالاموس: از علائم این اختلال نامنظم بودن قاعدگی ها و یا عدم قاعدگی می باشد. اختلال عملکرد هیپوتالاموس باعث بروز اختلال در هورمون بانوان و در نتیجه اختلال در تخمک گذاری و باروری می شود.
• اختلال در عملکرد غده تیروئید
• اختلال عملکرد هیپوفیز: اختلال و نقص در تولید هورمون های هیپوفیز تخمک گذاری را نیز با مشکل مواجه می کنند.
• افزایش هورمون پرولاکتین

5- آندومتریوز

حدود 10 درصد از زوج هایی که درگیر ناباروری هستند، خانم با بیماری آندومتریوز درگیر است. آندومتریوز بر توانایی باردار شدن در بانوان تاثیر گذار است. این بیماری زمانی رخ می دهد که بافتی که داخل رحم رشد می کند در مکان های دیگر و خارج از رحم نیز رشد می کند.

6- سبک زندگی

سبک زندگی ناسالم یکی از مهم ترین و شایع ترین دلایل ناباروری در خانم ها می باشد. برخی از عوامل ناباروری بر اثر سبک زندگی ناسالم عبارتند از:

1- استفاده از الکل

2- استفاده از دخانیات

3-رژیم غذایی فاقد مواد مغذی

4- قرار گرفتن در معرض بعضی از مواد سمی و شیمیایی

7- ناهنجاری ها و ضایعات رحمی

برخی ناهنجاری ها و ضایعات ساختاری رحم مانند رحم تک شاخ و یا دو شاخ، رحم دو گانه، رحم کمانی، انواع فیبروم ها و پولیپ های رحمی از عوامل مهم و تاثیر گذار در باروری خانم ها هستند.

با توجه به موارد ذکر شده در خصوص دلایل ناباروری در زنان و مردان، در برخی از موارد علت ناباروری قابل تشخیص نیست. به طوری که در آزمایشات و بررسی دلایل ناباروری، نتایج طبیعی بوده است. در این صورت ممکن است زوج ها دچار نا امیدی و ناراحتی شوند اما با این حال درمان های مختلفی می توانند باعث رفع این مشکل و در نهایت فرزند دار شدن زوج ها شوند.

بیشتر بخوانید : تغذیه مناسب قبل از انتقال جنین

عوامل خطر ساز در باروری زوجین

برخی از عوامل می تواند در باروری زوجین خطر ساز باشد که در هر دو زوج خانم و آقا مشابه هستند. این عوامل عبارتند از:

سن

---

همانطور که قبلا هم به آن اشاره کردیم در سن 32 تا 35 سالگی پتانسیل باروری در خانم ها به مرور زمان کاهش می یابد. در مردان هم، سن ممکن است یکی از عوامل تاثیر گذار باشد که مردان بعد از سن 40 سالگی قابلیت باروری آن ها کاهش پیدا می کند.

استعمال دخانیات:

---

مردان و زنانی که از دخانیات استفاده می کنند ممکن است دچار مشکلاتی در فرزند آوری شوند. همچنین استعمال دخانیات احتمال درمان را نیز کاهش می دهد. سقط جنین در خانم های سیگاری بیشتر از خانم های دیگر می باشد.

چاقی بیش از حد:

---

چاق بودن در خانم ها و آقایان بر روی باروری آن ها تاثیر گذار است و سبک زندگی بی تحرک یکی از دلایل ناباروری می باشد. در مردان چاق اسپرم ها تحت تاثیر قرار گرفته و کاهش می یابد.

لاغری بیش از حد:

---

خانم هایی که از رژیم های غذایی با محدودیت شدید کالری و رژیم های فاقد مواد مغذی استفاده می کنند در معرض خطر ناباروری قرار دارند. همچنین گیاهخواران محض به دلیل کمبود ریز مغذی ها، ویتامین ها، روی، آهن و اسید فولیک نیز مشکلات ناباروری را تجربه می کنند.

مصرف کافئین زیاد:

---

مصرف کافئین بر ناباروری خانم ها بیشتر از آقایان تاثیر گذار است و همچنین مصرف کافئین زیاد خطر سقط جنین را نیز افزایش می دهد.

تشخیص ناباروری:

در تشخیص ناباروری در مرحله اول یک آزمایش اسپرم از مرد گرفته می شود تا تعداد و کیفیت اسپرم مرد مورد بررسی قرار گیرد. در صورت نتیجه طبیعی این آزمایش و عدم وجود مشکل در اسپرم های مرد سپس مشکلات ناباروری در خانم مورد بررسی قرار می گیرد. در این مرحله معمولا از خانم برای بررسی سطح هورمون های مختلف، آزمایش خون گرفته می شود.

همچنین ممکن است از دیواره رحم و آندومتر نمونه برداری شود. این نمونه برداری ها برای بررسی هرگونه مشکل در بافت رحم صورت می گیرد. در ادامه آزمایشات برای بررسی سلامت لوله های رحم و مشکلات رحم ممکن است پزشک متخصص زنان و زایمان سونوگرافی واژینال و عکس رنگی از رحم که در اصطلاح هیستروسالپنگوگرافی نام دارد را تجویز کند. این نوع عکس برداری شامل عکس برداری با اشعه ایکس و وارد کردن ماده ی حاجب از طریق دهانه ی رحم به رحم خانم می باشد. در این روش از نوعی رنگ یا محلول به همراه هوا برای داخل کردن و وارد شدن آن به درون دهانه و لوله های رحم استفاده می شود. همچنین در این عکس برداری باز و یا مسدود بودن لوله های رحم مشخص می شود.

اگر در روش های ذکر شده مشکل بیمار تشخیص داده نشود ممکن است متخصص برای بررسی بیشتر رحم، لوله های رحم و تخمدان عمل لاپاراسکوپی را تجویز کند. در این عمل پزشک یک برش کوچک در نزدیکی ناف ایجاد کرده و یک لوله ی باریک و بلند که مجهز به دوربین می باشد را داخل شکم بیمار کرده و با استفاده از آن می تواند بیرون رحم، لوله های رحم و تخمدان ها را مشاهده کند تا وجود هر گونه بافت غیر طبیعی را بررسی کرده و از باز و یا مسدود بودن لوله های رحم مطلع شود.

روش های درمان ناباروری

درمان ناباروری در زوجین بستگی به علت و دلایل ناباروری در آن ها دارد که با توجه به آن روش درمان توسط پزشک انتخاب شده و روند درمان آغاز می شود. در ادامه به برخی از این روش ها می پردازیم.

دارو درمانی

زمانی که علت ناباروری نامشخص باشد و یا علت آن تنبلی تخمدان و مشکل در تخمک گذاری باشد از روش دارو درمانی استفاده می شود که از داروهای رایج برای درمان این مشکل کلومیفن می باشد. این دارو برای تحریک تخمدان ها و تخمک گذاری استفاده می شود. بعد از تجویز دارو پزشک از زوجین میخواهد که مجدد برای باردار شدن اقدام کنند.

درمان ناباروری با IUI

در مواردی که علت ناباروری وجود مشکل در دهانه رحم و یا رسیدن اسپرم به لوله های رحم باشد ممکن است پزشک درمان ناباروری با IUI استفاده کند. در این روش از اسپرم های مرد نمونه گیری انجام می شود و پس از شست و شوی اسپرم ها آن ها را از طریق وسیله ای به نام کاتتر پزشکی وارد رحم خانم کرده و در لوله های فالوپ جایگذاری می کنند.

درمان ناباروری با روش IVF

این روش به عنوان روش درمان قطعی ناباروری نیز شناخته می شود.در این روش عمل لقاح در خارج از بدن خانم انجام می شود. در روش IVF اسپرم و تخمک از زوجین گرفته می شود و عمل لقاح در آزمایشگاه صورت می گیرد و معمولا 2 تا 5 روز پس از لقاح رویان به رحم مادر منتقل می شود.

درمان ناباروری از طریق روش میکرواینجکشن (ICSI)

زمانی که اسپرم های سالم در مرد کم باشد از این روش استفاده می کنند. این روش شبیه به روش IVF می باشد با این تفاوت که در این روش اسپرم ها باید با دقت بیشتری داخل تخمک تزریق شوند و پس از بارور شدن تخمک ها به داخل رحم مادر منتقل می شوند.

لاپاراسکوپی

زمانی که خانم ها دارای مشکلاتی در دهانه رحم و یا دستگاه تناسلی خود باشند از این روش استفاده می شود. در برخی از موارد پزشک بعد از لاپاراسکوپی از روش IVF استفاده می کند.

هیستروسکوپی

هیستروسکوپی برای رفع مشکلات رحم مانند تومورهای فیبروئیدی، پولیپ و مشکلات لوله های رحم استفاده می کنند.

اهدا کردن تخمک:

خانم های بالای 40 سال که دچار نارسایی تخمدان هستند و از تخمک های با کیفیت برخوردار نیستند ولی در عین حال دارای رحم طبیعی هستند می توانند از این روش استفاده کنند. در این روش فرد اهدا کننده باید از دارو های تحریک کننده تخمک استفاده کند و پس از آن تعدادی تخمک از فرد گرفته شده و با اسپرم همسر دریافت کننده تخمک در آزمایشگاه ترکیب می شود و پس از آن تخمک های بارور شده به رحم خانم انتقال پیدا می کند.

رحم جایگزین:

در این روش تخمک های خانم و اسپرم آقا در آزمایشگاه ترکیب شده و عمل لقاح صورت گرفته و تخمک ها به رحم فرد دیگری منتقل می شود. در این روش جنین در رحم فرد دیگری رشد می کند و متولد می شود. این روش برای خانم هایی که دارای مشکلات رحمی هستند استفاده می شود.

IVF (In Vitro Fertilization) چیست؟

همانطور که گفته شد انواع بسیار زیادی روش های کمک و درمان باروری وجود دارند، که بسته به نیازهای مخصوصی که هر زوج دارد باید روش مناسب مربوط به هر زوج را برای آن برگزید.
IVF، یکی از روش های کمک به باروری می باشد که به زوجین در باروری کمک می کند این روش مانند روش IUI می باشد، در IUI توسط لوله ای اسپرم های مرد وارد رحم خانم می شوند، اما در این روش بدین گونه عمل نمی کند بلکه در محیط خارج از بدن اسپرم مرد و تخمک خانم با یکدیگر در محیط آزمایشگاه ترکیب می گردند و پس از اینکه عمل لقاح رخ داد، جنین حاصل شده را داخل رحم خانم می گذارند.

در سال 1978 اولین نوزاد با استفاده از روش IVF متولد شد که امید تازه ای برای اشخاصی که نابارور هستند به وجود آمد.
آی وی اف یا همان لقاح خارج از رحم از کلمات in vitro fertilization گرفته شده است، روش IVF درمواردی که شرایط رسیدن تخمک به اسپرم وجود ندارد را فراهم می نماید.
مواردی که موجب می شوند اسپرم به تخمک نرسد شامل موارد زیر است:
1- چسبندگی حفره لگنی
2- کم بودن اسپرم ها
3- تحرک پایین اسپرم
4- بسته بودن لوله های رحمی و…

مراحل IVF

به طور کلی مراحل IVF شامل 5 مرحله می باشد.

1- تحریک نمودن جهت تخمک گذاری
2- جمع نمودن تخمک ها
3- آماده سازی و تهیه اسپرم
4- رشد و لقاح جنین در محیط و بخش آزمایشگاه
5- منتقل نمودن جنین به داخل رحم

در حین انجام لقاح آزمایشگاهی (IVF)، لازم است تا تخمک از تخمدان‌ زن برداشته شود و به وسیله اسپرم زوج‌ یا اسپرم اهدایی بارور گردد.
این روش کمک می کند تا مشکل ناباروری زوجین برطرف شده و به میزان و درصد بالایی از موفقیت دست یابند.
بیش از 50% مشکلات ناباروری به کمک این روش قابل درمان بوده و می تواند در رسیدن به آرزوی زوجین نقش به سزایی داشته باشد.

تخمک بعد از باروری

بعد از بارور شدن تخمک  سلول تخم حاصل از لقاح تخمک و اسپرم را داخل رحم‌ قرار می‌دهند. این اقدام باعث می شود تا ناتوانی زوجین در بارور کردن تخمک جبران شود.

عوارض جانبی

1- ممکن است نیاز باشد که قبل از لقاح مصنوعی از داروهای باروری استفاده کنید که این امر می‌تواند احتمال باردار شدن دوقلو یا چند قلو را افزایش دهد یا شما را دچار سندرم تخمدان تحریک شده OHSS کند.

2-همچنین اگر بخواهید از اسپرم همسرتان استفاده کنید، او باید نمونه‌ای از اسپرم خود را اهدا کند.

میزان موفقیت در روش لقاح مصنوعی

میزان موفقیت در این روش بسیار بالا است، بین 28 تا 35 درصد از زنانی که لقاح آی وی اف انجام می دهند بارور شده و صاحب فرزند می شوند.

توصیه های لازم برای قبل از انجام ivf

۱-پیش از هر اقدام نیاز به ترک سیگار, الکل, داروهای مضر و … می باشد.

2- برای دریافت نتایج درخشان قبل از هر گونه عمل لقاح مصنوعی بهتر است به مدت ۳ ماه توصیه های پزشک  را اجرا کنید.
چون ممکن است بدون نیاز به روش های مصنوعی توانایی باروری خود را بازیابید.

بد نیست بدانید که، اسپرم های آسیب دیده هم قادر به بارداری تخمک هستند. با توجه به این شرایط امید به باروری زیاد می باشد،
بنابراین نا امیدی در باروری معنی ندارد.

امکان تعیین جنسیت فرزند

با توجه به روشی که  توسط دکتر دونالد اریکسون ابداع شده است می توان نسبت به جنسیت فرزند خود تصمیم گیری نمایید.

روش تعیین جنسیت

در این روش اسپرم های x و y را از هم جدا نموده و اسپرم های دارای جنسیت مورد نظر را وارد رحم می کنند.
طول مدت این عمل حدود ۴ ساعت است و میزان موفقیت آن (۸۰%) می باشد.
در حال حاضر هزاران نوزاد با این روش در دنیا متولد شده اند.

مراقبت های بعد از IVF

IVF مخفف In Vitro Fertilization به معنای لقاح خارج از رحم می باشد. در این روش تعدادی تخمک از تخمدان زن گرفته می شود و سپس با اسپرم های مرد لقاح می یابد. تخمک لقاح یافته به مدت سه تا چهار روز در آزمایشگاه های مخصوص پزشکی نگه داری شده و پس از این مدت داخل رحم زن گذاشته می شود. خانمی که به روش IVF باردار شده است، برای محافظت از جنین های خود باید بعضی موارد را رعایت کند، که این موارد عبارتند از:

• حداقل به مدت چند روز از آمیزش جنسی خودداری شود.
• هرگز از شوینده ها و خوشبو کننده های واژنی استفاده نشود.
• از نشستن در وان آب سرد جدا خودداری شود.
• هنگامی که جنین ها به رحم فرستاده می شوند به مدت زمانی نیاز دارند تا در رحم ثابت شوند، لذا هنگام استحمام از آب ولرم استفاده شود، و هرگز از دوش آب خیلی سرد یا خیلی گرم استفاده نکنید.
• سعی کنید استراحت کافی داشته باشید. (نیازی به استراحت مطلق نیست)
• پس از انجام IVF به مدت سه شب به پشت بخوابید و از خوابیدن روی شکم یا پهلو ها خودداری نمایید. خوابیدن به پشت باعث تثبیت تخمک ها در داخل رحم می شوند.
• هنگام خواب بالشتی زیر پاها قرار داده شود.
• سعی کنید کاهو و خیار به میزان فراوان مصرف نمایید. بعضی از خوراکی ها از جمله تخم مرغ و آب پرتقال و سایر خوراکی ها که حاوی ویتامین ث به میزان زیاد می باشند، برای تثبیت جنین مفید می باشند.
• از مصرف نوشیدنی هایی که حاوی کافئین هستند، خودداری شود.
• روزانه به میزان زیادی شیر و لبنیات مصرف شود.
• از نوشیدن مشروبات الکلی جدا خودداری شود.
• احساس درد در زیر شکم و یا در کمر از علامت موفقیت این عمل می باشند، لذا جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد.
• وجود لکه بینی یا خونریزی جزئی پس از انجام IVF کاملا طبیعی است.
• از مصرف غذاهای آماده (فست فود) جدا خودداری شود.
• از مصرف غذاهای تند یا غذاهایی که مزاج شان گرم می باشند، خودداری شود.
• به جای غذاهای سرخ شده و کبابی از غذاهای آب پز و یا بخار پز استفاده شود.
• از ایستادن در مجاورت گرمای شدید مثل فر و یا تنور و… خودداری شود.
• جهت انجام چکاپ به صورت منظم به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
• از انجام فعالیت های سنگین و یا جا به جا کردن وسایل سنگین جدا پرهیز شود.
• سعی کنید در این مدت آرامش کامل داشته باشید و از مواردی که برای شما استرس و عصبانیت ایجاد می کند کاملا دوری کنید.

سوالات متداول

نتیجه گیری:

در این مقاله سعی کردیم تا درباره ناباروری و روش های درمان آن صحبت کنیم. ما در این مقاله به یکی از روش های رایج و موفقیت آمیز کمک به باروری یعنی روش IVF پرداختیم. حال می توان نتیجه گرفت که ناباروری در بسیاری از زوجین قابل درمان می باشد و می توان با استفاده از روش های گوناگون به این کابوس پایان داد.