ناباروری در زنان از علائم تا درمان

ناباروری در زنان یکی از چالش‌های مهم در حوزه سلامت باروری است که تأثیرات جسمی، روانی و اجتماعی گسترده‌ای دارد و ناباروری زمانی مطرح می‌شود که زن پس از یک سال تلاش برای بارداری بدون استفاده از روش‌های پیشگیری، موفق به بارداری نشود، عوامل مختلفی مانند اختلالات تخمک‌گذاری، مشکلات رحمی، بیماری‌های التهابی لگن یا سن بالا می‌توانند در این روند مؤثر باشند، با توجه به پیشرفت‌های علمی در درمان ناباروری، زنان نابارور می‌توانند امید به بارداری داشته باشند؟

علت ناباروری در زنان

ناباروری زنان به عنوان عدم توانایی در باردار شدن بعد از یک سال رابطه جنسی تعریف می شود و عوامل مختلفی می توانند بر باروری زنان تاثیر بگذارند، از عدم تعادل هورمونی گرفته تا مشکلات ساختاری در سیستم تولید مثل که در اینجا به شایع ترین علت ناباروری در زنان می پردازیم:

1. اختلالات تخمک گذاری

اختلالات تخمک گذاری از جمله دلایل اصلی ناباروری در زنان است و این اختلالات میتوانند آزاد شدن تخمک از تخمدان ها را مختل کرده و لقاح را دشوار سازند، اختلالات رایج تخمک گذاری عبارتند از:

سندرم تخمدان پلی کیستیک

PCOS یک اختلال هورمونی است که باعث بزرگ شدن تخمدان ها با کیست های کوچک در لبه های بیرونی می شود و زنان مبتلا به PCOS اغلب دچار چرخه قاعدگی نامنظم یا طولانی می شوند که می تواند در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند.

اختلال عملکرد هیپوتالاموس

هیپوتالاموس مسئول آزادسازی هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) است که به غده هیپوفیز برای تولید هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) سیگنال می دهد و استرس، افزایش یا کاهش وزن بیش از حد و سایر عوامل این فرآیند را مختل کرده و باعث تخمک گذاری نامنظم می‌شوند.

نارسایی زودرس تخمدان

این وضعیت زمانی رخ می دهد که تخمدان های زن قبل از 40 سالگی عملکرد طبیعی خود را متوقف کنند و این می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، بیماری های خود ایمنی یا دلایل ناشناخته باشد.

2. آسیب یا انسداد لوله های فالوپ

آسیب یا انسداد لوله های فالوپ مانع از رسیدن اسپرم به تخمک یا رسیدن تخمک بارورشده به رحم می شود و عوامل متعددی می توانند باعث این مشکل شوند:

بیماری التهابی لگن

PID عفونت اندام های تناسلی زنانه است که اغلب ناشی از عفونت های منتقله از راه جنسی (STIs) است که می تواند منجر به ایجاد زخم و انسداد لوله های فالوپ شود.

جراحی های قبلی

جراحی های مربوط به ناحیه لگن یا شکم می تواند منجر به چسبندگی شود که ممکن است لوله های فالوپ را مسدود یا آسیب برساند.

آندومتریوز

این وضعیت شامل رشد بافت اندومتر در خارج از رحم است که باعث ایجاد زخم و انسداد در لوله های فالوپ می‌شود.

3. علل رحمی یا دهانه رحمی

مشکلات رحم یا دهانه رحم نیز می تواند منجر به ناباروری شود، این موارد عبارتند از:

✅ فیبروم های رحمی یا رشته های غیر سرطانی در رحم می توانند در لانه گزینی جنین اختلال ایجاد کرده یا لوله های فالوپ را مسدود کنند.

✅ برجستگی های کوچک روی دیواره داخلی رحم یا پولیپ که می توانند با مسدود کردن لوله های فالوپ یا جلوگیری از لانه گزینی بر باروری تاثیر بگذارند.

✅ برخی از زنان با ناهنجاری های ساختاری در رحم مانند رحم سپتوم (دیواره دار) متولد میشوند که می تواند بر باروری تاثیر بگذارد.

✅ باریک شدن دهانه رحم می تواند مانع عبور اسپرم به رحم شود.

4. عوامل مرتبط با سن

سن نقش مهمی در باروری زنان دارد، با افزایش سن زنان، کمیت و کیفیت تخمک های آنها کاهش می یابد و این کاهش بعد از 35 سالگی بیشتر نمایان می شود و منجر به افزایش دشواری در باردار شدن و خطر بالاتر سقط جنین می شود.

5. عدم تعادل هورمونی

عدم تعادل هورمونی در فرایندهایی که منجر به تخمک گذاری و بارداری می شوند، اختلال ایجاد می‌کند و اختلالات هورمونی رایج که بر باروری تاثیر می گذارند عبارتند از:

• هم پرکاری تیروئید (پرکاری تیروئید) و هم کم کاری تیروئید (کم کاری تیروئید) می توانند بر چرخه قاعدگی و تخمک گذاری تاثیر بگذارند.

• سطح بالای پرولاکتین، هورمونی که مسئول تولید شیر است، می تواند تخمک گذاری را مختل کند.

6. عوامل سبک زندگی

برخی از انتخاب های سبک زندگی و عوامل محیطی می توانند تأثیر منفی بر باروری داشته باشند، این موارد عبارتند از:

• سیگار کشیدن می تواند به دهانه رحم و لوله های فالوپ آسیب برساند، بر کیفیت تخمک تاثیر بگذارد و خطر سقط جنین و بارداری خارج از رحم را افزایش دهد.

• مصرف بیش از حد الکل می تواند منجر به چرخه قاعدگی نامنظم و مشکلات تخمک گذاری شود.

• اضافه وزن یا کمبود وزن قابل توجه می تواند بر تخمک گذاری تأثیر بگذارد. وزن بدن سالم از تعادل هورمونی و چرخه قاعدگی منظم حمایت می کند.

• سطوح بالای استرس می تواند با هورمون های مورد نیاز برای تولید تخمک تداخل کند.

7. عوامل ژنتیکی

برخی از شرایط ژنتیکی باعث ناباروری می‌شوند، به عنوان مثال، سندرم ترنر، وضعیتی که در آن یک زن تنها با یک کروموزوم X کامل متولد می شود، می تواند منجر به نارسایی تخمدان و ناباروری شود.

8. ناباروری بدون علت مشخص

در برخی موارد، علت خاصی برای ناباروری قابل شناسایی نیست که این وضعیت به عنوان ناباروری بدون علت مشخص شناخته می شود و حدود 10 تا 20 درصد از موارد ناباروری را تشکیل می دهد و با وجود نداشتن علت قطعی، درمان هایی برای کمک به بارداری زنان وجود دارد.

بیشتر بخوانید: بارداری به روش ivf

علائم ناباروری در زنان

علائم ناباروری در زنان همیشه واضح نیستند، اما برخی نشانه‌ها می‌توانند هشداردهنده باشند، مهم‌ترین علائم عبارتند از:

1. قاعدگی‌های نامنظم (خیلی کوتاه یا طولانی)
2. قطع قاعدگی (آمنوره)
3. خونریزی‌های شدید یا بسیار کم
4. درد مزمن لگن
5. درد هنگام مقاربت
6. تغییرات هورمونی
7. مشکلات پوستی (مثل آکنه شدید)
8. رشد غیرطبیعی مو در صورت یا بدن (هیرسوتیسم)
9. ریزش موی شدید
10. مشکل در تخمک‌گذاری
11. کاهش میل جنسی
12. سقط‌های مکرر

تشخیص ناباروری در زنان

تشخیص علت ناباروری در زنان شامل بررسی دقیق سوابق پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات مختلفی از جمله آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون، آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی و روش‌هایی مانند لاپاراسکوپی برای بررسی اندام‌های تولید مثل است.

• پزشک اطلاعاتی درباره‌ی سابقه پزشکی، قاعدگی، روش‌های پیشگیری قبلی، سابقه بیماری‌ها، جراحی‌ها، مصرف داروها و سابقه خانوادگی ناباروری را جمع‌آوری می‌کند.

• معاینه بالینی برای ارزیابی وضعیت رحم، تخمدان‌ها و سایر بخش‌های دستگاه تناسلی انجام می‌شود.

• پزشک بررسی می‌کند که آیا تخمک‌گذاری به طور منظم صورت می‌گیرد یا خیر و این کار با روش‌هایی مثل پیگیری سیکل قاعدگی، آزمایش سطح هورمون‌ها (مثل LH و پروژسترون) یا استفاده از کیت‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری انجام می‌شود.

• آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌های مختلف مانند FSH، LH، استرادیول، پرولاکتین و هورمون‌های تیروئیدی انجام می‌شود.
• سونوگرافی ترانس واژینال برای بررسی رحم، تخمدان‌ها و فولیکول‌ها.
• هیستروسالپنگوگرافی (HSG) برای بررسی باز بودن لوله‌های فالوپ و شکل رحم.
• گاهی MRI یا سونوهیستروگرافی برای بررسی دقیق‌تر تجویز می‌شود.
• در صورت مشکوک بودن به مشکلاتی مانند آندومتریوز یا چسبندگی لگنی، ممکن است لاپاراسکوپی انجام شود.

روش های درمان ناباروری در زنان

گزینه های درمانی عبارتند از:

داروها

داروهایی مانند کلومیفن سیترات می توانند در زنانی که اختلال تخمک گذاری دارند، تخمک گذاری را تحریک کنند.

جراحی

روش‌های جراحی می‌توانند مشکلات ساختاری را اصلاح کنند، انسدادها را برطرف کنند یا آندومتریوز را درمان کنند.

روش‌های کمک باروری

تکنیک‌هایی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تلقیح داخل رحمی (IUI) به غلبه بر برخی از مشکلات ناباروری کمک می‌کنند.

بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از ivf

سوالات متداول

در نهایت…

ناباروری در زنان یک مسئله چند وجهی با علل مختلفی از جمله اختلالات تخمک گذاری، آسیب لوله های فالوپ، مشکلات رحمی یا دهانه رحم، عوامل مرتبط با سن، عدم تعادل هورمونی، انتخاب های سبک زندگی و عوامل ژنتیکی است، درک علت ناباروری در زنان می تواند به زنان برای رسیدن به تشخیص و درمان مناسب کمک کند و شانس آنها را برای داشتن یک بارداری موفق افزایش دهد. اگر با ناباروری دست و پنجه نرم می کنید، مشورت با یک متخصص ناباروری میتواند بینش و راهنمایی ارزشمندی متناسب با وضعیت خاص شما ارائه دهد.