ناباروری مردان یکی از عوامل مهم در ناتوانی زوج‌ها برای باردار شدن است و حدود نیمی از موارد ناباروری زوجین را شامل می‌شود که این مشکل می‌تواند ناشی از کاهش تعداد یا کیفیت اسپرم، اختلالات هورمونی، عفونت‌ها یا عوامل ژنتیکی باشد و بسیاری از مردان بدون آگاهی از مشکل، تا زمان تلاش برای بچه‌دار شدن متوجه ناباروری خود نمی‌شوند، با پیشرفت علم پزشکی، راهکارهای مختلفی برای درمان این مشکل وجود دارد، اما ناباروری مردان دقیقا چگونه تشخیص داده می‌شود و چه عواملی در بروز آن نقش دارند؟
علل ناباروری مردان
علت های ناباروری در مردان شامل موارد زیر است:
واریکوسل
واریکوسل تورم رگ‌هایی است که بیضه را تخلیه می‌کنند و این می‌تواند منجر به کاهش کیفیت اسپرم شده و یک علت شایع قابل برگشت ناباروری مردان است.
عفونت‌ها
برخی عفونت‌ها با تولید یا سلامت اسپرم تداخل کرده یا باعث ایجاد اسکار می‌شوند که عبور اسپرم را مسدود می‌کند.
مشکلات انزال
انزال رتروگراد زمانی رخ می‌دهد که منی به جای خارج شدن از طریق آلت تناسلی در حین ارگاسم وارد مثانه می‌شود و شرایط مختلف از قبیل سلامتی و جراحی‌ها می‌توانند باعث انزال رتروگراد شوند.
حمله آنتی‌بادی‌ها به اسپرم
آنتی‌اسپرم آنتی‌بادی‌ها سلول‌های سیستم ایمنی هستند که اسپرم را به اشتباه به عنوان مهاجم مضر می‌شناسند و سعی در از بین بردن آن دارند.
تومورها
سرطان‌ها و تومورهای غیر سرطانی مستقیما روی اندام‌های تولید مثل مرد از طریق غدد ترشح کننده هورمون‌های مرتبط با تولید مثل مانند غده هیپوفیز تاثیر می‌گذارد.
عدم تعادل هورمونی
هیپوتالاموس، غدد هیپوفیز و بیضه‌ها هورمون‌های لازم برای تولید اسپرم را تولید می‌کنند و تغییرات در این هورمون‌ها و از سیستم‌های دیگر مانند غده تیروئید و غدد فوق کلیوی ممکن است تولید اسپرم را مختل کند.
نقایص لوله‌های حمل اسپرم
لوله‌های مختلفی برای حمل اسپرم وجود دارد که ممکن است به دلیل علل مختلفی مانند آسیب تصادفی در اثر جراحی، عفونت‌های قبلی، ضربه یا رشد غیر طبیعی مانند فیبروز کیستیک یا شرایط ارثی مشابه مسدود شوند.
بیشتر بخوانید: علت ناباروری در زنان
عوامل موثر بر روی ناباروری مردان
- قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی می‌تواند تعداد اسپرم را کاهش دهد.
- دوزهای بالای تشعشع می‌تواند تولید اسپرم را گاهی اوقات به طور دائمی کاهش دهد.
- استفاده مکرر از وان‌های آب گرم، سونا و پوشیدن لباس تنگ می‌تواند دمای بیضه‌ها را افزایش داده و تولید اسپرم را کاهش دهد.
- مصرف کوکائین، ماری جوانا و الکل بیش از حد می‌تواند تعداد و کیفیت اسپرم را کاهش دهد.
- سیگار کشیدن تعداد و تحرک اسپرم را کاهش می‌دهد.
- اضافه وزن می‌تواند با تاثیر مستقیم بر اسپرم و ایجاد تغییرات هورمونی که باروری مرد را کاهش می‌دهد، بر باروری تاثیر بگذارد.
- استرس شدید یا طولانی مدت می‌تواند بر هورمون‌هایی که تولید اسپرم را تنظیم می‌کنند تأثیر بگذارد.
علائم ناباروری مردان
علائم اصلی ناباروری مردان عدم توانایی در باردار کردن همسر است و با این حال، مشکلات زمینه‌ای مانند عدم تعادل هورمونی، اختلالات ارثی یا شرایطی که عبور اسپرم را مسدود می‌کند ممکن است باعث علائم و نشانه‌های دیگری شود که این موارد شامل موارد زیر است:
- مشکلات عملکرد جنسی (به عنوان مثال، مشکل در انزال یا اختلال نعوظ)
- درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه
- عفونت‌های مکرر تنفسی
- رشد غیر طبیعی سینه (ژنیکوماستی)
- کاهش موهای صورت یا بدن یا سایر علائم ناهنجاری کروموزومی یا هورمونی
- تعداد اسپرم کمتر از حد طبیعی (کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر منی)
تشخیص ناباروری در مردان
تشخیص ناباروری مردان شامل چندین مرحله است:
- معاینه کامل دستگاه تناسلی و مصاحبه دقیق در مورد سابقه پزشکی، بیماری‌ها، جراحی‌ها و عادات جنسی.
- مهم‌ترین آزمایش برای ناباروری مردان تجزیه منی است که این آزمایش مقدار و کیفیت اسپرم از جمله تحرک، مورفولوژی و تعداد را ارزیابی می‌کند.
- آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها که نقش مهمی در رشد جنسی و تولید اسپرم دارند.
- شناسایی شرایط ارثی خاص که ممکن است بر باروری تاثیر بگذارد.
- در مواردی که تجزیه منی اسپرم کم یا بدون اسپرم را نشان می‌دهد، بیوپسی می‌تواند تعیین کند که علت آن انسداد یا مشکل تولید است.
- سونوگرافی یا MRI برای بررسی مواردی مانند واریس، انسداد یا ناهنجاری در اندام‌های تولید مثل.
بیشتر بخوانید: درمان ناباروری با بهترین روش
درمان ناباروری مردان
درمان به علت اصلی بستگی دارد:
درمان دارویی
برای افرادی که سطح هورمون‌های تستوسترون، LH یا FSH غیرطبیعی دارند داروهایی مثل گنادوتروپین‌ها (hCG، FSH)، کلومیفن سیترات (Clomiphene) و آناستروزول (در برخی موارد) تجویز می‌شود و آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های دستگاه تناسلی مانند اپیدیدیمیت یا پروستاتیت تجویز خواهند شد.
گاهی پزشکان مکمل‌هایی مانند زینک، ویتامین C و E، کوآنزیم Q10، یا کارنیتین نیز برای بهبود کیفیت اسپرم تجویز می‌کنند.
درمان‌های جراحی
واریکوسلکتومی یا درمان واریکوسل (گشاد شدن رگ‌های بیضه) که یکی از شایع‌ترین علل ناباروری مردانه است.
ترمیم انسداد مجاری اسپرم مانند وازووازوستومی (برای برگشت وازکتومی یا انسداد مجرا)
بازیابی اسپرم، اگر اسپرم در مایع منی یافت نشود، با روش‌هایی مانند TESA (آسپیراسیون اسپرم از بیضه)، TESE (بیوپسی بیضه) و PESA / MESA (آسپیراسیون از اپیدیدیم)
تکنولوژی تولید مثل کمکی (ART)
✔ تلقیح داخل رحمی (IUI) با قرار دادن اسپرم سالم مستقیماً در رحم.
✔ لقاح آزمایشگاهی (IVF) به صورت ترکیب تخمک و اسپرم خارج از بدن و کاشت جنین در رحم.
✔ تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) شامل تزریق یک اسپرم واحد مستقیماً به تخمک، به ویژه زمانی که تعداد یا کیفیت اسپرم بسیار کم است استفاده می‌شود.
سوالات متداول
بله، چندین تغییر سبک زندگی می تواند به بهبود باروری مردان کمک کند، از جمله:
حفظ وزن سالم
داشتن یک رژیم غذایی متعادل
ورزش منظم
اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل
کاهش استرس
اجتناب از قرار گرفتن در معرض سموم
بله، عفونت ها می توانند بر سلامت و عملکرد اسپرم تاثیر بگذارند و عفونت هایی مانند بیماری های مقاربتی، اوریون و پروستاتیت منجر به التهاب، اسکار و انسداد می‌شوند که بر باروری تاثیر می گذارد.
در نهایت…
ناباروری مردان مشکلی شایع و اغلب قابل درمان است که به دلایل مختلفی مانند اختلالات هورمونی، مشکلات اسپرم، عفونت‌ها یا عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود و با تشخیص صحیح و به‌موقع، استفاده از روش‌های دارویی، جراحی یا کمک‌باروری، بسیاری از مردان می‌توانند شانس باروری خود را بازیابند و تغییر سبک زندگی نیز نقش مهمی در بهبود کیفیت اسپرم دارد.
