تخمدان پلی کیستیک 🤍 

تخمدان پلی کیستیک یکی از بیماری‌های شایع خانم‌ها در سنین باروری است. شایع‌ترین علائم این بیماری شامل رشد مو‌های زائد، آکنه، افزایش وزن، پریود نامنظم و ناباروری می‌شود. درمان این عارضه از طریق دارو و مهم‌تر از آن تغییر سبک زندگی امکان‌پذیر است. برخی عوامل مثل وراثت، چاقی، مقاومت به انسولین و التهاب باعث بروز PCOS می‌شوند.

 آشنایی با سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

احتمالاً شما هم تا الان اسم سندرم تخمدان پلی کیستیک زیاد به گوشتان رسیده است. PCOS یا سندروم تخمدان پلی کیستیک که به آن «تنبلی تخمدان» هم گفته می‌شود، یکی از بیماری‌های شایع مربوط به سنین باروری در خانم‌ها است. چیزی حدود 5 تا 10 درصد خانم‌ها به PCOS مبتلا می‌شوند. این عارضه یکی از علل ناباروری و بی نظمی در پریود است که عدم توجه به درمان آن عواقب مهمی مثل نازایی را به دنبال می‌آورد.

درست مثل هر سندرم دیگری، تنبلی تخمدان هم مجموعه علائم مختلفی را از خودش بروز می‌دهد. 3 علامت اصلی این عارضه شامل قاعدگی‌های نامنظم، تستوسترون بالا و مشاهده کیست‌های متعدد در تخمدان از طریق سونوگرافی است. برای اینکه بگوییم یک خانم به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا شده، باید حداقل 2 علامت از این 3 علامت را داشته باشد.

تخمدان‌ها وظیفه آزاد کردن تخمک به طور منظم را به عهده دارند. برای حفظ این روند منظم، لازم است که تعادل هورمون‌ها در بدن برقرار باشد. اگر به هر دلیلی این تعادل هورمونی به هم بخورد، تخمک‌ها نمی‌توانند بالغ شوند و از تخمدان بیرون بروند.

این تخمک‌های نابالغ که به آن‌ها فولیکول گفته می‌شود به شکل کیست‌های کوچک در تخمدان باقی می‌مانند و سندرم تخمدان پلی کیستیک را ایجاد می‌کنند. خود این کیست‌ها هم با افزایش تولید هورمون مردانه آندروژن در بدن به مشکلات موجود دامن می‌زنند که نتیجه آن بروز علائم خفیف تا شدید است.

تفاوت PCOS و داشتن تخمدان پلی کیستیک بدون علامت

گاهی اوقات PCOS با مجموعه‌ای از علائم تخمدان پلی کیستیک مثل پریود نامنظم، آکنه، رشد مو‌های زائد، ناباروری و افزایش میزان هورمون آندروژن خودش را نشان می‌دهد. تنبلی تخمدانِ با علامت معمولاً ناشی از کیست‌های بزرگی است که با فشار به لگن و ایجاد درد و ناراحتی، زندگی فرد را مختل کرده‌اند. در چنین شرایطی حتماً باید بررسی‌های بیشتر انجام شده و درمان تخمدان پلی کیستیک شروع شود. اما گاهی اوقات این عارضه علامت خاصی ندارد. این موارد در سونوگرافی‌های تصادفی کشف می‌شوند و خود فرد در این مدت درد و شکایت خاصی نداشته است. کیست‌های بدون علامت معمولاً بی ضرر هم هستند و نیاز به درمان فوری ندارند؛ ولی وقتی به سندرم علامت‌دار تبدیل می‌شوند حتماً باید مورد ارزیابی و درمان دقیق قرار بگیرند.

علل و عوامل خطر PCOS

دلیل قطعی سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز مشخص نیست؛ ولی عواملی در ایجاد این عارضه مؤثرند که عبارتند از:

✅ مقاومت به انسولین: لوزالمعده برای تجزیه قند و تبدیل آن به انرژی، هورمون انسولین ترشح می‌کند. وقتی بدن دچار مقاومت به انسولین می‌شود، این تبدیل قند به انرژی درست انجام نمی‌شود و لوزالمعده برای جبران این نقص، انسولین بیشتری تولید می‌کند. افزایش میزان انسولین در خون باعث می‌شود تخمدان‌ها هورمون آندروژن بیشتری تولید کنند. این برهم خوردگی تعادل هورمونی در نهایت چرخه قاعدگی را مختل و زمینه را برای پر کیست شدن تخمدان‌ها فراهم می‌کند.

✅ التهاب خفیف: تحقیقات نشان می‌دهد خانم‌های مبتلا به تنبلی تخمدان نوعی التهاب با درجه پایین را تجربه می‌کنند. این التهاب ملایم اما مداوم است و گلبول‌های سفید برای مقابله با آن مرتب مواد دفاعی ترشح می‌کنند. ترشح این مواد، آندروژن را در خون افزایش می‌دهد. افزایش آندروژن هم به نوبه خود تخمک‌گذاری را مختل می‌کند.

✅ چاقی: چاقی با افزایش تولید انسولین در بدن زمینه‌ساز ابتلا به تنبلی تخمدان می‌شود.

✅ ژنتیک: کسانی که خواهر یا مادرشان دچار این عارضه هستند با احتمال بیشتری برای ابتلا به تنبلی تخمدان مواجه اند.

تشخیص تخمدان پلی کیستیک

اگر با علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک مواجه شده‌اید باید به متخصص زنان مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح حال دقیق و معاینه فیزیکی شما کارش را شروع می‌کند. در مرحله بعد برای تشخیص دقیق‌تر، سونوگرافی تخمدان و رحم تجویز می‌شود. تخمدان‌های پلی کیستیک در سونوگرافی به شکل تخمدان‌های بزرگ‌تر از سایز عادی و پر از فولیکول‌های ریز (کیست‌های کوچک) دیده می‌شوند. علاوه بر این، برای بررسی میزان هورمون‌ها از آزمایش خون استفاده می‌شود. طی این آزمایش مقدار هورمون‌های مردانه و زنانه، هورمون تیروئید، پرولاکتین و میزان قند خون و کلسترول ارزیابی می‌شود.

پیشگیری تخمدان پلی کیستیک

بهترین راه برای پیشگیری از سندرم تخمدان پلی کیستیک، اصلاح سبک زندگی است. با رعایت نکات زیر می‌شود تا حد زیادی جلوی پر کیست شدن تخمدان‌ها را گرفت:

1. وزنتان را در محدوده طبیعی نگه دارید.

2. رژیم غذایی سالمی داشته باشید. از میوه‌ها و سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم چرب استفاده کنید.

3. مصرف قند را کاهش دهید.

4. به طور منظم ورزش کنید.

5. از روش‌های کنترل استرس برای کاهش فشار و تنش استفاده کنید.

6. با مشورت پزشک از مکمل‌هایی مثل زینک، امگا 3، فولیک اسید و منیزیم استفاده کنید.

نتیجه گیری

ناتوانی تخمدان‌ها در آزاد کردن تخمک‌های بالغ باعث تجمع کیست‌های ریز در تخمدان می‌شود. این عارضه گاهی علامت دار است و باعث درد و ناراحتی فرد می‌شود و گاهی هم بدون علامت باقی می‌ماند. اگر پریودتان عقب افتاده، دچار رشد مو‌های زائد یا تغییرات غیر عادی در بدنتان شده‌اید حتماً باید به متخصص زنان مراجعه کنید. پزشک بعد از شنیدن صحبت‌های شما برای بررسی بیشتر سونوگرافی و آزمایش خون را تجویز می‌کند.

سوالات متداول 

PCOS چطور درمان می‌شود؟

درمان تنبلی تخمدان شامل درمان دارویی مثل مصرف قرص‌های ضد بارداری یا متفورمین با تجویز پزشک و همچنین تغییر سبک زندگی است.

برای تنبلی تخمدان چه بخوریم؟

مصرف برخی خوراکی‌ها مثل عدس و لوبیا، انواع کلم و کاهو، آجیل، روغن زیتون و ماهی سالمون با کاهش قند خون و التهاب به درمان این عارضه کمک می‌کند.

آیا تنبلی تخمدان باعث سرطان می‌شود؟

بله. در صورتی که بیماری پیشرفته شود و درمان آن جدی گرفته نشود، احتمال بروز سرطان رحم است.

آیا تنبلی تخمدان باعث لکه‌بینی می‌شود؟

بله. این اختلال با برهم زدن تعادل هورمونی و ضخیم کردن دیواره رحم باعث لکه‌بینی مکرر می‌شود.